Diyabetli Sporcuları Bekleyen Riskler Nelerdir?

Diyabetle spor yapmak mümkündür ve doğru planlandığında performansı, kalp-damar sağlığını ve yaşam kalitesini destekler. Ancak diyabetli sporcuların ayak ve ayak bileği sağlığı, nöropati (sinir hasarı), dolaşım bozukluğu ve iyileşme süreçlerindeki yavaşlama gibi nedenlerle ilave riskler taşır. Aşağıdaki başlıklarda riskleri, sık görülen sorunları ve pratik korunma stratejilerini bir arada bulacaksınız.

Diyabet Rahatsızlığı Olan Sporcularda Ayak Sağlığı Riskleri

Diyabete bağlı periferik nöropati, ayakta ağrı, ısı, basınç algısını azaltabilir. His kaybı; su toplaması, nasır altında gelişen yaralar veya mini kırıklar fark edilmeden aktiviteye devam edilmesine yol açabilir. Periferik arter hastalığı (kan akımında azalma) ve glikoz yüksekliğinin bağışıklık sistemi üzerindeki etkileri, küçük yaraların bile yavaş iyileşmesine ve enfeksiyon riskinin artmasına neden olabilir. Ayrıca otonom nöropati terleme dengesini bozarak ayak derisini daha kuru ve çatlamaya eğilimli hale getirir; bu da çatlaklardan enfeksiyon girişini kolaylaştırır. Sonuçta aynı antrenman yükü, diyabetli sporcularda daha yüksek doku stresi ve daha uzun iyileşme süresi anlamına gelebilir.

Diyabet ve Ayak Yaralanmaları: Hipoglisemi ve Dolaşım Sorunları

Egzersiz, kasların glikoz kullanımını artırır. Yetersiz karbonhidrat alımı, fazla insülin dozu veya beklenenden uzun ya da şiddetli antrenman hipoglisemi riskini yükseltir. Hipoglisemi; denge, refleks ve karar verme becerilerini zayıflatabileceği için burkulma, düşme ve travma riskini dolaylı artırır. Diğer taraftan kronik hiperglisemi; tendon-kapsül yapılarında glikasyonla sertleşme ve esneklik kaybına yol açabilir; bu da Aşil, plantar fasya ve ayak bileği çevresinde yük dağılımını olumsuz etkiler. Dolaşım sorunları (soğukluk, solukluk, nabız zayıflığı) varlığında dokuya oksijen ve besin taşınması azalır; antrenman sonrası iyileşme uzar, stres kırığı ve tendinopati riski artar.

Diyabetli Sporcularda Ayakta Görülen Sık Komplikasyonlar

Diyabetli sporcular, özellikle yetersiz ayak bakımı ve uygun olmayan ayakkabılarla aşağıdaki sorunlara daha yatkındır:

• Su toplaması, nasır ve çatlaklar: His kaybı nedeniyle sürtünme noktaları geç fark edilir; küçük lezyonlar büyüyebilir.
• Tırnak batması ve mantar enfeksiyonları: Nemli, kapalı ortamlar ve uzun tırnaklar riski artırır; tırnak kalınlaşması ayakkabı içi basıncını yükseltir.
• Plantar fasiit ve Aşil tendinopatisi: Doku esnekliği azaldığında tekrarlayan yüklerde ağrı ve tutukluk gelişebilir.
• Stres kırıkları: Kemik, tendon, bağ dokusunda iyileşme yavaşsa mikrotravmalar birikerek kırığa ilerleyebilir.
• Diyabetik ayak ülseri: Enfeksiyonla komplike olabilen, profesyonel takip gerektiren ciddi bir durumdur.

Diyabetli Sporcular İçin Ayak Bakımı ve Önlemler

Günlük kontrol: Duş veya antrenman sonrası ayak tabanı, topuk, parmak araları ve tırnak çevresini aydınlıkta inceleyin. Gerekirse ayna veya yakınınızdan yardım alın. Kızarıklık, kabarıklık, su toplaması, ciltte açıklık/akıntı, ısı artışı veya tek taraflı şişlik kırmızı bayraktır.

Hijyen ve nem dengesi

Ayakları ılık suyla yıkayıp iyice kurulayın. Nemlendirici kullanın ancak parmak aralarına yoğun krem sürmeyin.

Tırnak bakımı

Tırnakları düz ve kısa kesin; köşeleri derine almayın. Kalınlaşmış ve renk değişimli tırnaklar için podolog/dermatolojiye başvurun.

Çorap ve ayakkabı seçimi

Nemi uzaklaştıran dikişsiz spor çorapları, yeterli burun genişliği ve topuk stabilitesi olan ayakkabılar kullanın. İç dikiş ve etiket kabarıklığı, dar kalıplı, sert dilli ya da yanaklı ayakkabılar sürtünmeye davetiye çıkarır. Çıkarılabilir tabanlık hijyen ve kurutma için avantajdır.

Ortez/ortotik destek

Gerekirse kişiye özel tabanlık, topuk kupası veya ayak bileği ortezi ile yük dağılımını düzeltin.

Yara yönetimi

En küçük kesik/ampulde bile sprey kolonya vb. kullanmayın; bölgeyi temizleyip steril şekilde kapatın ve 24–48 saat içinde iyileşme belirtisi yoksa profesyonele görün.

Kan şekeri izlemi

Hekiminizin önerdiği şekilde antrenman öncesi / spor sırası / sonrası glikoz takibi yapın (mümkünse CGM alarmlarıyla). Hipoglisemi belirtilerinde kişisel planınıza göre hızlı karbonhidrat (genellikle 15–20 g) tercih edin; ancak doz ve yöntem için kendi sağlık ekibinizin protokolünü uygulayın.